Knack: Critici van politiek afgedwongen integrale isolatiemaatregelen vertrekken van holistisch en ecologisch begrip immuniteit
‘Een beter inzicht in de relatie tussen de medische en politieke dimensie van de begrippen immuniteit en solidariteit kan helpen om de gepolariseerde situatie te ontmijnen’, schrijft wetenschapshistoricus Bert De Munck (UAntwerpen).
Sinds het begin van de pandemie staan in het debat erover twee begrippen centraal: immuniteit en solidariteit. Vandaag vertaalt zich dat in de idee dat wie zich laat vaccineren solidair is en anderen niet.
Je werkt dan immers mee aan het opbouwen van immuniteit op gemeenschapsniveau. Wie echter wat dieper graaft merkt al gauw dat dit gebaseerd is op een heel eenzijdig begrip van zowel solidariteit als immuniteit.
In Frankrijk wordt al wekenlang betoogd tegen de zogenaamde covid-pas, en in landen waar halsstarrig wordt vastgehouden aan lockdowns zoals Australië zijn intussen traangas en zelfs rubberkogels nodig om ze af te dwingen.
Politiek, media en intelligentsia kijken weg of houden vast aan de geruststellende idee dat het gaat om onwetenden of egoïsten met gebrek aan verantwoordelijkheidszin.
Mensen die openlijk het vaccin weigeren worden echte outcasts: zij brengen anderen in gevaar en verdienen het volgens sommigen al niet meer om zelf verzorgd te worden als ze covid-19 zouden oplopen.
Hoe gemakkelijk is het om de polarisatie louter toe te schrijven aan de domheid of het slechte karakter van anderen?
Het verschil tussen solidair en niet-solidair wordt meestal gemaakt op basis van wetenschappelijke inzichten over immuniteit en hoe dat op groepsniveau te bereiken. In maart 2020 werd onder andere in Nederland en het Verenigd Koninkrijk nog overwogen om het virus vrij te laten circuleren onder jonge en gezonde mensen om op die manier snel groepsimmuniteit te bereiken, maar zowel Mark Rutte en Boris Johnson namen onder druk van wetenschappers en experts uiteindelijk toch verregaande maatregelen.
Het virus uitroeien is niet mogelijk gebleken en het is intussen duidelijk dat dat ook met vaccins niet zal lukken. Vandaag is de wetenschappelijke consensus dat het virus sowieso endemisch zal worden, wat de verwoede pogingen in landen als Australië en Nieuw-Zeeland om naar nul besmettingen te streven hopelijk achterhaald doen lijken en het afwijzen van vaccins door gezonde mensen in een heel ander licht plaatst.
Contact met virussen is essentieel om ons immuunsysteem gezond te houden en in zeker zin dus zelfs voor het overleven van de menselijke soort.
Dat inzicht is heel recent kracht bijgezet door een studie uitgevoerd in Israël, waaruit blijkt dat de bescherming tegen besmetting met Sars-Cov-2 sterker en duurzamer is na natuurlijke infectie dan na een Pfizer-vaccin. Hoewel het nog slechts om een ‘pre-print’ gaat is de studie door vooraanstaande epidemiologen al een potentiële bom genoemd.
Dergelijke inzichten bevestigen wel dat wie vandaag pleit voor ‘focused protection’, niet zomaar kan worden weggezet als onwetend.
De ideeën gaan terug op een andere visie op onze relatie met anderen en met de natuur. Ze nodigen uit tot debat over vragen die verder gaan dan de druk op de zorg. Ze raken aan de zin van het leven, en het fundament van onze relatie met zowel anderen als het bredere ecosysteem waarin we leven.
Dat behelst ook discussie over welke (sociale) offers we als samenleving bereid zijn te brengen voor het verlengen van het leven of het willen vermijden van de verdere verspreiding van dit specifieke virus, maar doorgaans worden hun ideeën simpelweg gereduceerd tot het streven naar vrijheid of het afwijzen van verantwoordelijkheid ten opzichte van de gemeenschap.
Het wordt gekaderd als een wij-zij-vraagstuk – gevaccineerden tegenover niet-gevaccineerden, jongeren tegenover ouderen – terwijl het debat zou moeten gaan over welke samenleving we op lange termijn eigenlijk willen en ten koste waarvan we het vermijden van besmettingen op korte termijn kunnen blijven nastreven.
Er zijn redenen om aan te nemen dat juist de dominante visie op immuniteit, de visie die aan de basis ligt van lockdownbeleid en massale vaccinatie, gebaseerd is op een afwijzing van de gemeenschap. In die visie wordt de mens gereduceerd tot een geïsoleerde entiteit die van buitenaf wordt bedreigd door een vijandig pathogeen.
Het is mede onder invloed van zulke politiek-ideologische ideeën dat we onszelf tot op vandaag zien als afgescheiden van de rest van de wereld, als entiteiten met een binnenkant en een buitengrens die moet worden ‘bewaakt’.
En dit is juist wat veel tegenstanders van streng lockdownbeleid en massale vaccinatie bekampen. Zij vallen terug op de idee dat onze individuele lichamen sowieso met elkaar verbonden zijn – en verbonden moéten zijn met het oog op een duurzame immuniteit waar uiteindelijk de hele gemeenschap beter van wordt.
In toenemende mate hebben ze daarmee bovendien de wetenschap aan hun kant, althans als we ons blikveld niet beperken tot de eng-technische kant van immunologie.
Terwijl al langer bekend was dat bescherming tegen bepaalde virussen na natuurlijke infectie decennialang verzekerd kan zijn, wordt nu zelfs onderzocht of en hoe organismen aanpassingen aan bacteriën en virussen epigenetisch worden doorgeven aan de volgende generatie. De idee om het virus vrij te laten circuleren onder gezonde mensen en jongeren, zeker nu iedereen de kans heeft gehad om zich te laten vaccineren, is dus vooral ingegeven door een wereldbeeld waarin mensen sowieso van elkaar en van de natuur afhankelijk zijn en dat bovendien gericht is op de langere termijn en op een meer duurzame vorm van immuniteit.
Een wetenschap-filosofische blik leert dus dat de logica ook kan worden omgedraaid en dat de gemeenschap niet zozeer onder druk komt te staan door tegenstanders van isolatiemaatregelen, maar juist door wie afscherming, isolatie en massale vaccinatie eist.
Critici van politiek afgedwongen en integrale isolatiemaatregelen kan in ieder geval niet zomaar een gebrek aan solidariteit en verantwoordelijkheid worden verweten.
Zij vertrekken vooral van een ander wereldbeeld, met een meer holistisch en ecologisch begrip van immuniteit, waarin de relatie tussen het zelf en de ander juist sterker is en de visie op immuniteit duurzamer.
Verzetten doen ze zich tegen een wereldbeeld waarin individuen zich onttrekken aan het menselijke ecosysteem met het oog op de eigen veiligheid en daarbij van anderen hetzelfde eisen.
Bronnen:
Natuurlijke immuniteit 13x effectiever dan vaccins – Bewuste Burgers
Ligt verantwoordelijkheid voor gezondheid bij onszelf of bij de dokter? – Bewuste Burgers
